Theo Kế hoạch cung cấp điện và vận hành Hệ thống điện quốc gia năm 2022, tổng điện năng sản xuất của các nhà máy điện (tại đầu cực máy phát) và nhập khẩu của toàn quốc, bao gồm cả sản lượng điện mặt trời mái nhà năm 2022 là 275,505 tỷ kWh, trong đó mùa khô là 133,622 tỷ kWh và mùa mưa là 141,883 tỷ kW.
Với công suất trên, Kế hoạch cung cấp điện và vận hành Hệ thống điện quốc gia năm 2022 đã tính đến khả năng cung cấp điện trong bối cảnh phụ tải phục hồi sau đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, bên cạnh nhiệm vụ trọng tâm của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) là bảo đảm cung ứng điện thì cân đối tài chính cũng là nhiệm vụ hết sức nặng nề đặt ra trong năm 2022 của EVN để triển khai các công trình nguồn và lưới điện trọng điểm, nhằm bảo đảm cung ứng điện cho các năm tiếp theo.
Bảo đảm cung ứng điện
Thông số đầu vào cơ bản để lập Kế hoạch cung cấp điện và vận hành hệ thống điện năm 2022 bao gồm: tốc độ tăng trưởng GDP, tần suất nước về các hồ thuỷ điện, khối lượng khí bao tiêu tại Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ cho sản xuất điện (theo Văn bản số 1024/DKT ngày 30-12-2021 của Vụ Dầu khí và Than), mực nước đầu tháng của các hồ thủy điện trong năm 2022.
Theo EVN, tháng 6 - 2022, nắng nóng diễn ra tại cả 3 miền khiến nhu cầu tiêu thụ điện tăng cao. Công suất đỉnh của toàn quốc lên kỷ lục mới ở mức 45.528MW vào ngày 21-6-2022 (tăng gần 3.100 MW so với công suất đỉnh năm 2021). Sản lượng ngày cao nhất cũng lên mức kỷ lục mới với 900 triệu kWh cũng vào cùng ngày. Sản lượng điện sản xuất toàn hệ thống tháng 6-2022 đạt 24,52 tỷ kWh. Lũy kế 6 tháng đầu năm 2022 đạt 133,11 tỷ kWh, tăng 3,8% so với cùng kỳ, trong đó tỷ lệ huy động sản lượng từ Thủy điện đạt 41,58 tỷ kWh, chiếm 31,2%; Nhiệt điện than đạt 55,79 tỷ kWh, chiếm 41,8; Tua bin khí đạt 15,22 tỷ kWh, chiếm 11,4%; Năng lượng tái tạo đạt 19,2 tỷ kWh, chiếm 14,4% (trong đó điện mặt trời đạt 14,25 tỷ kWh, điện gió đạt 4,67 tỷ kWh) và Điện nhập khẩu đạt 1,32 tỷ kWh, chiếm 1%.
Trong đó, điện sản xuất của EVN và các Tổng Công ty Phát điện (kể cả các công ty cổ phần) đạt 60,54 tỷ kWh, chiếm 45,36% sản lượng điện sản xuất của toàn hệ thống.
Tháng 7-2022, nắng nóng tiếp tục xuất hiện ở Bắc Bộ và Trung Bộ. Nhiệt độ trung bình tại Bắc Bộ phổ biến cao hơn 0,5 độ C, các nơi khác phổ biến cao hơn 0,5-1,0 độ C so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ. Dự kiến, sản lượng tiêu thụ điện bình quân toàn hệ thống ở mức 793,8 triệu kWh/ngày (tăng 6,4% so với cùng kỳ), công suất phụ tải lớn nhất ước khoảng 42.390 MW.
Để giảm bớt khó khăn về tài chính, EVN sẽ vận hành tối ưu hệ thống điện trên nguyên tắc đảm bảo vận hành an toàn, huy động tối đa các nhà máy thủy điện có nước về tốt; nhiệt điện than, tuabin khí huy động theo nhu cầu hệ thống và bài toán tối ưu thủy - nhiệt điện; dự phòng nhiệt điện dầu.
Với vai trò chủ đạo, chịu trách nhiệm chính trong đảm bảo cung ứng đủ điện cho phát triển kinh tế - xã hội và các nhu cầu xã hội và để đảm bảo cung cấp điện trong năm 2022 và các năm tiếp theo, EVN tập trung thực hiện các giải pháp đồng bộ đảm bảo đáp ứng nhu cầu điện cho phát triển kinh tế xã hội của đất nước và sinh hoạt của nhân dân, trong mọi tình huống không để xảy ra thiếu điện; bám sát tăng trưởng nhu cầu điện, tình hình khôi phục và phát triển kinh tế để cập nhật dự báo phụ tải theo các kịch bản phụ tải cơ sở, kịch bản phụ tải phát triển cao trong điều kiện bình thường và điều kiện bất lợi nhất của năm 2022 và các năm tiếp theo.
Ngoài việc tập trung vào các giải pháp chính như: Đảm bảo công tác quản lý, bảo dưỡng các tổ máy phát điện vận hành an toàn, ổn định; vận hành an toàn hệ thống lưới điện, đặc biệt là hệ thống truyền tải điện 500kV Bắc - Nam và hệ thống truyền tải điện; bố trí lịch sửa chữa nguồn điện phù hợp, sử dụng tiết kiệm nguồn nước thủy điện, nâng cao khả dụng các nguồn điện nhất là vào cao điểm mùa khô ở miền Bắc; đề xuất cơ chế cho chương trình điều chỉnh phụ tải điện DR (Demand Response). Hiện nay, EVN đang triển khai và chủ động tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong đầu tư xây dựng và vận hành các công trình nguồn và lưới điện; nghiên cứu thêm các giải pháp nhằm vận hành an toàn hệ thống điện, nhất là trong điều kiện tỷ lệ nguồn điện năng lượng tái tạo ở mức cao; đẩy nhanh tiến độ đàm phán, ký kết và triển khai thực hiện nhập khẩu điện, nhằm bổ sung công suất, điện năng cho khu vực phía Bắc, theo đó, các công trình lưới điện phục vụ đấu nối, nhập khẩu điện sẽ được đẩy nhanh tiến độ.
Bài toán cân đối tài chính
EVN cho biết, năm 2022, theo phương thức huy động nguồn cập nhật cho thấy thuận lợi hơn kế hoạch đầu năm (ước lượng do cơ cấu nguồn thủy điện tăng, giảm nhiệt điện giá thành cao… nên sẽ giảm chi phí khoảng 17.768 tỷ đồng). Song với mức tăng đột biến của giá nhiên liệu thế giới trong các tháng đầu năm và dự kiến các tháng cuối năm thì hiệu quả của thủy điện mang lại không thể bù đắp được các chi phí tăng (chi phí tăng do giá than nhập khẩu là 28.382 tỷ đồng, tăng do giá khí tăng theo giá dầu là 7.643 tỷ đồng, tăng giá do giá than trộn TKV từ 13-5-2022 là 4.523 tỷ đồng, tăng do giá than trộn của Tổng công ty Đông Bắc các đợt từ 20-4-2022, 7-5-2022 và 7-6-2022 là 2.058 tỷ đồng). Với mức giá bán lẻ điện bình quân như hiện hành, sau khi thực hiện các giải pháp về huy động nguồn điện tối ưu, tiết giảm chi phí, tăng cường hơn nữa hiệu quả hoạt động tài chính thì dự kiến 7 tháng cuối năm 2022 kết quả sản xuất kinh doanh của EVN lỗ 2.141 tỷ đồng và cả năm 2022 mất cân đối hơn 25.738 tỷ đồng. Việc mất cân đối về vốn sẽ dẫn đến hệ lụy trong thực hiện các công trình nguồn và lưới điện trọng điểm, đồng nghĩa với ảnh hưởng đến cung cấp điện các năm tiếp theo.
Để có thể cân đối tài chính trong kế hoạch năm 2022, bên cạnh giải pháp huy động tối ưu các nguồn điện, ngay từ đầu năm Hội đồng thành viên EVN đã đề ra các giải pháp quyết liệt như tiết kiệm, cắt giảm chi phí (chi phí sửa chữa lớn, chi phí tiền lương, chi phí lắp đặt tụ bù, treo cáp cột điện...), cụ thể: Tiết kiệm 10% các chi phí thường xuyên; tiết kiệm và cắt giảm từ 20-30% chi phí sửa chữa lớn tài sản cố định của tất cả các đơn vị thành viên của EVN; tạm chi lương cho cán bộ công nhân viên với mức chi từ 80-90% mức chi lương bình quân năm 2020; tăng cường quản trị các khoản giảm giá thành điện như khoản chênh lệch doanh thu - chi phí của các hoạt động cho thuê cột điện, thanh lý nhượng bán tài sản, cho thuê tài sản điện; giao chỉ tiêu về quản trị dòng tiền của Công ty mẹ-EVN và các đơn vị thành viên, hoạt động tài chính để tối ưu hóa cổ tức của các công ty cổ phần nộp về Công ty mẹ - EVN. Tổng cộng các khoản tiết kiệm, cắt giảm chi phí và các khoản giảm giá thành điện là 9.500 tỷ đồng.
Công ty mẹ - EVN và các đơn vị đã thực hiện các giải pháp về tối ưu hóa dòng tiền thực hiện thu cổ tức của các Công ty cổ phần có vốn góp chi phí của EVN trong năm 2022 (bao gồm cả tạm ứng cổ tức trong năm 2022). Tổng doanh thu hoạt động tài chính và lãi tiền gửi của Công ty mẹ - EVN và các Tổng công ty Điện lực, Tổng công ty Truyền tải trong năm 2022 là 7.500 tỷ đồng.
Chi phí khâu phát điện năm 2022 chiếm trên 83% giá thành điện, đặc biệt chi phí mua điện bên ngoài của EVN chiếm đến 74,3% giá thành. Do vậy để có thể cân bằng tài chính, giảm áp lực tăng giá điện cần thực hiện các giải pháp, như: Huy động nguồn tối ưu, theo đó, từ tháng 6-2022, tình hình thủy văn thuận lợi, EVN đã thực hiện huy động tối ưu nguồn điện (tăng thủy điện, giảm các nguồn có giá thành cao như than nhập) để giảm chi phí giá thành hệ thống. Ước thực hiện năm 2022, sản lượng thủy điện tăng 14 tỷ kWh, sản lượng nhiệt than giảm 17,9 tỷ kWh. Do vậy, chi phí mua điện giảm 9.786 tỷ đồng, chi phí sản xuất điện các nhà máy thủy điện đa mục tiêu giảm 9.578,8 tỷ đồng.
Để giảm bớt chi phí mua điện do chi phí giá than trộn tăng, EVN đã giao các người đại diện phần vốn tại các Tổng công ty phát điện, Công ty NĐ Thái Bình làm việc với TKV, TCT Đông Bắc để tăng khối lượng than sản xuất trong nước cung cấp cho các nhà máy nhiệt điện không thấp hơn khối lượng than trong nước năm 2021. Trong giai đoạn giá than nhập khẩu đang còn ở mức cao, đề nghị ưu tiên khối lượng than trong nước cho sản xuất điện.
Mặc dù đã thực hiện các giải pháp trên nhưng do giá nhiên liệu tăng cao trong 5 tháng đầu năm nên ước năm 2022 Công ty mẹ - EVN vẫn không cân đối được tài chính, lỗ 23.597 tỷ đồng.
Để đảm bảo cung ứng điện trong giai đoạn tới, Thủ tướng Chính phủ và các Bộ, ngành quan tâm giải quyết một số nội dung như sau: Yêu cầu Chủ tịch HĐTV EVN và TGĐ EVN bám sát các chỉ đạo của Thường trực Chính phủ về vấn đề cung cấp than và khí cho sản xuất điện theo Thông báo số 108/TB-VPCP ngày 13-4-2022 để thực hiện có hiệu quả; Bộ Công thương và Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp chỉ đạo TKV, Tổng công ty Đông Bắc tăng cường các biện pháp tiết kiệm chi phí để giảm giá thành khai thác than trong nước, đảm bảo và xem xét việc tăng cường cung cấp đủ than cho sản xuất điện theo các hợp đồng đã ký kết, dứt khoát không để thiếu than, thiếu điện cho sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của nhân dân; Bộ Công thương xem xét, xử lý theo thẩm quyền kiến nghị về cơ chế không bù giá công suất (CAN) đối với các nhà máy thủy điện trong tháng 7-2022.
Cần sự phối hợp chặt chẽ trong chính sách, cơ cấu giá
Để giảm bớt áp lực tăng giá điện trong năm 2022, Thủ tướng Chính phủ giao EVN rà soát, báo cáo, đề xuất cụ thể với các bộ chức năng về phí môi trường rừng và thuế tài nguyên nước cho sản xuất điện trong tháng 7- 2022. Do hơn 3 năm liên tiếp giá bán lẻ điện bình quân chưa được tăng trong khi giá nhiên liệu đầu vào tăng rất cao làm chi phí mua điện các nhà máy điện ngoài EVN tăng cao, hơn 17% so với phương án giá điện năm 2019, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Công thương, Tài chính, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại Doanh nghiệp xem xét, giải quyết theo thẩm quyền và quy định của pháp luật các vấn đề nhằm giải quyết, tháo gỡ các khó khăn về tài chính của EVN do chi phí mua điện tăng cao và không tăng giá bán lẻ điện; tham mưu, đề xuất Thủ tướng Chính phủ các vấn đề vượt thẩm quyền.
Lần điều chỉnh giá điện gần nhất là ngày 20-3-2019, đến thời điểm hiện nay đã EVN kính đề nghị Chính phủ xem xét phê duyệt lộ trình tăng giá điện từ khi tình hình dịch bệnh cơ bản đã được kiểm soát, điều kiện kinh tế xã hội phù hợp. Tập đoàn sẽ cập nhật thường xuyên tình hình tài chính và báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét.
Về đầu tư các dự án điện trọng điểm và công tác huy động vốn của EVN, Thủ tướng Chính phủ giao các Bộ liên quan tập trung, khẩn trương thực hiện chỉ đạo của Chính phủ.
Để đáp ứng điện cho phục hồi phát triển kinh tế, EVN đang nỗ lực ở mức cao nhất để đảm bảo tiến độ của các dự án nguồn điện, đưa vào vận hành đúng kế hoạch. Tuy nhiên, bài toán không đơn giản nếu không giải quyết và có sự phối hợp chặt chẽ trong chính sách, cơ cấu giá...